قرآن به سر گرفتن

قرآن به سر گرفتن از آیین‌هایی است که شیعیان در شب‌های قدر در ماه رمضان انجام می‌دهند. نحوه انجام این آیین در منابع دعایی همچون اقبال الاعمال اثر سید ابن طاووس از امام صادق(ع) نقل شده است. در این آیین ضمن قرار دادن قرآن بر روی سر، خداوند را به حق قرآن، پیامبر اسلام(ص)، حضرت زهرا(س) و دوازده امام(ع) قسم می‌دهند تا گناهان‌شان را بیامرزد و ایشان را جزو رها شدگان از آتش جهنم قرار دهد.

مراسم قرآن به سر گرفتن

شیخ عباس قمی در مفاتیح الجنان سومین عمل از اعمال مشترکه شب‌های قدر را این‌گونه بیان می‌کند: قرآن را در مقابل خود باز کند و خداوند را به قرآن و آنچه در آن آمده است قسم دهد که «خدایا ما را جزو آزادشدگان از آتش جهنم قرار ده». سپس قرآن را بر سر بگذارد و خدا را به حق قرآن و سپس به ترتیب ده مرتبه به حق خدا و هر یک از چهارده معصوم(ع) سوگند دهد و بعد از آن حاجات خود را از خداوند بخواهد. قرآن به سر عملی مستقل بوده و لازم نیست قرآن به صورت باز شده بر سر قرار گیرد. امام صادق (ع) بنابر روایتی به راوی فرمود که قرآن را بگیر و برسرت بگذار و پیش از گفتن «بک یا الله» و بردن نام چهارده معصوم(ع) این دعا رابخوان( اللهم بحق هذا القرآن، وبحق من أرسلته به، وبحق كل مؤمن مدحته فيه، وبحقك عليهم فلا أحد أعرف بحقك منك) این روایت را چون علامه مجلسی در «باب أدعية ليالي القدر والاحياء في هذا الشهر وأعمالها» که مربوط به اعمال شب های قدر است نقل کرده است و پس از روایتی از امام باقر(ع) در باره گشودن قرآن برابر صورت و خواندن دعا در شب های قدر آمده است همین می تواند دلیل باشد که باز کردن قرآن هنگام گذاشتن روی سر دلیل ندارد. نکته دیگر این که حتی گذاشتن روی سر هم در برخی روایات نیست بلکه گرفتن بالای سر مطرح است.

منابع حدیثی

کلینی در کتاب کافی حدیثی از امام باقر(ع) نقل کرده که در آن فقط بخش اول این دستور العمل یعنی قرآن را در برابر صورت گرفتن و خدا را به قرآن قسم دادن آمده است. بر اساس این نقل زمان این دعا ثلث دوم (ده روز دوم) ماه رمضان است. شیخ مفید در کتاب المقنعه این دعا را بدون آن‌که به ائمه استناد بدهد، برای سه شب ۱۹، ۲۱ و ۲۳ رمضان توصیه کرده است. در دعوات اثر راوندی و اقبال الاعمال اثر سید ابن طاووس این دعا برای سه شب از ماه رمضان، بدون نام بردن از شب خاصی، توصیه شده است.

شیخ طوسی در امالی خود حدیثی نقل کرده است که در آن حدیث امام صادق(ع) بدون اشاره به ماه رمضان یا شب قدر، به شخصی که برای حل مشکلاتش دعایی طلب کرده است نمازی را تعلیم می‌دهند و می‌فرمایند بعد از نماز قرآن را بر سر بگیر و بگو:

سید ابن طاووس در کتاب اقبال الاعمال این عمل را بدون ذکر نماز قبل از آن، در ادامه اعمال شب‌های قدر از امام صادق(ع) نقل کرده است؛ ولی در کتاب جمال الاسبوع نماز و دستور العمل بعد از آن را به عنوان نمازی برای حاجت در پنج‌شنبه نقل کرده است.

شیخ عباس قمی در مفاتیح الجنان عمل به این دو دستور را بدون ذکر منبع و جزو اعمال مشترکه شب‌های قدر نقل کرده است.

هدف از قرآن به سر گرفتن

بنابر باور جوادی آملی حکیم و مفسر بزرگ شیعی هدف اصلی قرآن به سر گرفتن فقط رفتن به بهشت و نرفتن به جهنم نیست زیرا شب قدرسفره و مائده الهی است و بهشت رفتن ونرفتن به دوزخ ریزه های سفره است که پس از برچیدنش مرغ ها آن ریزه های سفره را می چینند؛ ریزه سفره شب قدر این است که کسی نسوزد، به جهنم نرود. اینها شب قدر نیست. وی شب قدر واقعی را آن می‌داند که انسان طیّار گونه دست هزارها نفر را بگیرد و به بهشت ببرد. در دنیا با آموزندگی رفتار، گفتار، سیرت، سریرت و سنّتش هزاران نفر را زنده کند و در آخرت هم هزاران نفر را به همراه خود به بهشت ببرد.

پانویس

منابع